Zorginhoudelijke indicatoren

De thema's

Een professioneel beeld

Op 1 september 2022 is een nieuwe procedure Melding Incidenten Medewerker (MIM) geïmplementeerd binnen heel Sensire. Het nieuwe proces is door meerdere personen in de organisatie ontwikkeld en vastgesteld. Meldingen worden gedaan in AFAS en de medewerker kan zelf aangeven bij wie de melding moet uitkomen. Er vindt altijd opvolging plaats waarbij de privacy is gewaarborgd. De medewerker kan na afhandeling van de melding als enige zelf de melding teruglezen in AFAS. De belangrijkste uitgangspunten in dit proces zijn dat een medewerker ondersteund wordt en dat er voor de medewerker gezorgd wordt na een incident of een situatie waarbij de medewerker zich niet prettig heeft gevoeld. Daarnaast geeft het inzicht in trends, aard en aantal incidenten, zodat verbeteringen kunnen plaatsvinden om incidenten te voorkomen. Om te zorgen voor een gezonde en veilige werkplek en werkomgeving.  

Kwaliteitsindicatoren

Jaarlijks rapporteert Sensire over de kwaliteitsindicatoren. De verplichte indicatoren zijn:

• Gezamenlijke afspraken over behandeling rond het levenseinde (Advanced Care Planning)
• Aandacht voor eten en drinken
• Bespreken medicatiefouten in team (Medicatieveiligheid)
• Daarnaast is er in overleg met zorgprofessionals (coördinerend cluster verpleegkundigen en behandelaren) gekozen voor twee extra indicatoren:
• Medicatiereview (percentage bewoners waarvoor een medicatiereview heeft plaatsgevonden)
• Terugdringen van vrijheidsbeperkende maatregelen (Vrijheid en veiligheid)
• Casuïstiekbespreking decubitus (deze is alleen gekozen voor de locaties Wehmepark en Grotenhuis).

Medicatiereview is door Sensire niet eerder als indicator gekozen. Sensire wil aan dit onderwerp meer aandacht besteden en de meting over 2022 helpt een beeld te vormen waar de hele klantlijn Wonen met Zorg nu staat om van daaruit te bekijken of en welke acties nodig zijn. De indicator terugdringen van vrijheidsbeperkende maatregelen sluit goed aan bij de ambitie om binnen Sensire breder te kijken naar de Wet zorg en dwang, met ‘vrijheid’ en ‘ruimte voor dementie’ als uitgangspunt. Daarnaast biedt deze indicator de mogelijkheid om de ervaringen per locatie op te halen. In 2023 willen we de zorgprofessionals en (para)medici (nog) meer betrekken door de data nog beter te vertalen naar concrete acties. 

Advanced Care Planning

De keuzes vastleggen en uitvoeren

Binnen Sensire zijn wij ons bewust van de mogelijke impact van veranderingen in de gezondheid van onze bewoners. In veel gevallen is er al een lang ziekteproces thuis doorlopen en is er berusting in het feit dat ouder worden in veel gevallen wordt vergezeld door kwalen of ziekten. Deze verandering kan betekenen dat de laatste levensfase ingeleid wordt. De medisch regiebehandelaar (specialist ouderengeneeskunde, verpleegkundig specialist of physician assistant) van Sensire gaat samen met de bewoner in gesprek om de impact te bespreken en samen doelen van zorg en behandeling af te stemmen. De keuzes die bewoners en hun naasten daarin maken over het behandelen van ziekte, ziekenhuisopname en over reanimatie worden zo specifiek mogelijk vastgelegd in het behandeldossier. Bij locaties waar Wlz zonder behandeling wordt aangeboden, zoeken wij hierin de samenwerking met de huisarts.

In het individuele bewonersdossier is opgenomen wat er van de medewerkers van Sensire wordt verwacht bij een acute situatie, zoals een infectie, een bloeding of een hersen- of hartinfarct. Streven is om dit bij inhuizing vast te leggen, maar in ieder geval binnen 6 weken na de inhuizing. Er wordt op basis van de afspraken met de bewoner en zijn familie gehandeld. Vaak zijn er ook afspraken over het wel of niet medisch behandelen in een ziekenhuis. In die gevallen waarin een acute ziekenhuisopname nodig is, is er veelal sprake van een acute medische situatie waarin de inzet van de medische specialistische beoordeling noodzakelijk is. Periodiek evalueert de arts of verpleegkundig specialist deze beslissingen met de bewoner. 

Aandacht voor eten en drinken

Door verhuizing naar een verpleeghuis kan de eetlust verminderen. Goed en voldoende eten en drinken is belangrijk voor de conditie, weerstand, autonomie en het welzijn van onze bewoners. Het is ons streven om de voedselvoorkeuren van al onze bewoners regelmatig te bespreken en vast te leggen. Het gaat hierbij zowel om voorkeuren voor bepaald eten of drinken, als voorkeuren rondom het aanbieden hiervan. Er wordt eveneens aandacht aan dit thema besteed in de CERES-vragenlijst. Op steeds meer locaties wordt bovendien vers gekookt. Ook worden er regelmatig voedingsspreekuren georganiseerd met de diëtist/logopedist in regio Doetinchem e.o.. In 2023 wordt dit ook in regio Zutphen opgestart. We zien dat er per locatie heel verschillend gekeken wordt naar dit thema maar dat er op elke locatie op een eigen manier heel veel aandacht aan geschonken wordt, passend bij de doelgroep. 

Medicatieveiligheid

Eén apotheek

In 2021 is een start gemaakt met de aanbesteding voor een nieuw contract met de apotheken, met als wens om te komen tot één apotheek voor geheel Wonen met Zorg en Behandeling & Revalidatie. Dit is in 2022 gerealiseerd. Voor heel Sensire levert Medigoed nu de medicatie (met uitzondering van WLZ zonder behandeling). Deze overgang heeft ervoor gezorgd dat de processen rondom medicatie verder geharmoniseerd kunnen worden en er eenduidig beleid gevoerd kan worden omtrent medicatie binnen Sensire. Binnen Sensire WmZ en B&R wordt gebruikgemaakt van Medimo (Elektronisch Medicatie Systeem) om medicatie digitaal af te kunnen tekenen.

Geneesmiddelencommissie

De geneesmiddelencommissies binnen Sensire zijn in Q3 van 2022 samengevoegd tot één gezamenlijke geneesmiddelencommissie. De commissie bestaat uit een multidisciplinair team met als doelstelling toezien op en adviseren over medicatieveiligheid en kostenontwikkeling. De commissie rapporteert aan de klantlijndirecties Wonen met Zorg en Behandeling & Revalidatie en adviseert over het medicatiebeleid waar het bewoners en revalidanten betreft. De commissie is verantwoordelijk voor een visie op medicatiebeleid.

In het najaar van 2022 is het geneesmiddelendistributieprotocol (GDP) tot stand gekomen voor de gehele organisatie. Dit document helpt bij inzage in de processen rondom het ontvangen, beheren en delen van medicatie. Door deze afspraken met de gehele organisatie te delen, wordt er zoveel mogelijk op dezelfde manier gewerkt op verschillende locaties en is er een kleinere kans op fouten. Komend jaar zal er aandacht zijn voor de doorontwikkeling van het GDP en specifieke instructies voor bewoners met een indicatie WLZ zonder behandeling.

De koppeling tussen Medimo en de trombosedienst van het Slingeland ziekenhuis is gerealiseerd in 2022. De doseringen zijn hierdoor automatisch inzichtelijk in Medimo. In regio Zutphen was dit al operationeel.

Medicatiereviews

Jaarlijks vinden er medicatiereviews plaats voor elke bewoner om te beoordelen of de bewoner de juiste medicatie ontvangt. Dit is een review met de arts, apotheker en iemand van de zorg. We zien dat nagenoeg alle bewoners (langer dan 6 maanden woonachtig op de locatie op de peildatum) een medicatiereview hebben gehad.

Leren van incidenten

Binnen heel Sensire worden (bijna) incidenten met betrekking tot medicatie gemeld en geanalyseerd. Waar nodig wordt de geneesmiddelencommissie geraadpleegd om mee te denken in de oplossing. Er is een proces ingericht om meldingen aan de apotheek te doen (Melding Incident Apotheek (MIA)). Het inzicht in het totaal aantal MIA meldingen en de opvolging hiervan behoeft nog aandacht in 2023.

De kwaliteit van het proces medicatieveiligheid

Omdat medicatie over veel schijven gaat, is het van belang om hierover met elkaar goed het gesprek aan te gaan en medewerkers te scholen waar dat nodig is. Zo kunnen we de kwaliteit van het proces medicatieveiligheid borgen en verbeteren waar nodig. De geneesmiddelencommissie organiseert jaarlijks vier bijeenkomsten ten behoeve van scholing en afstemming onder de aandachtsvelders medicatieveiligheid per afdeling.

Maandelijks is er een afstemmoment met Medigoed om de lopende zaken en knelpunten te bespreken. Op dit moment merken we dat een maandelijks overleg nog noodzakelijk is om de lopende acties te kunnen bespreken. Als de samenwerking met Medigoed verder ingeregeld is, zal de frequentie van overleggen naar verwachting omlaag kunnen.

Jaarlijks wordt er op elke afdeling geaudit om de kwaliteit van medicatieveiligheid te waarborgen. In 2022 heeft dit deels plaatsgevonden door de Verpakapotheek. Medigoed heeft deze taak nu volledig overgenomen. Uitkomsten van de medicatieveiligheidsaudits worden gedeeld met de betreffende afdelingen en de adviseurs zorgproces en kwaliteit houden een vinger aan de pols of de aanbevelingen opgepakt worden.

Vrijheid en veiligheid

Wet zorg en dwang

Onvrijwillige zorg wordt binnen Sensire in beginsel niet toegepast. We hanteren dan ook de visie “vrijwillige zorg, tenzij”. We zetten alleen onvrijwillige zorg in als er geen andere alternatieven zijn en er sprake is van een ernstig nadeel. Het is altijd om de bewoner of anderen te beschermen en de veiligheid van de bewoner en diens omgeving te vergroten.

De Wet zorg en dwang regelt de voorbereiding, besluitvorming, uitvoering en beëindiging van onvrijwillige zorg en de rechtspositie van de cliënt. Zowel de wet als Sensire stelt de cliënt en zijn zorgbehoefte voorop. In de afgelopen jaren zijn er diverse ontwikkelingen geweest wat bijdraagt aan de visie “vrijwillige zorg, tenzij”. Zo zijn er, naast de reguliere MDO’s (multidisciplinair overleg) en gedragsspreekuren, cliëntvertrouwenspersonen (CVP’s) en Wzd-functionarissen aangesteld en worden er regelmatig casuïstiekbesprekingen met de psychiater georganiseerd. Ook wordt de omgang samen met bewoners/cliënten, hun naasten en de omgeving vormgegeven. Tenslotte wordt er jaarlijks een farmacotherapie overleg gewijd aan probleemgedrag / psychofarmaca en worden de prescriptiecijfers besproken in samenwerking met de medisch behandelaren, voorschrijvers en de apotheker. In 2022 zijn de reguliere MDO’s (multidisciplinair overleg) en gedragsspreekuren geharmoniseerd, zodat er binnen heel Wonen met Zorg eenduidigheid is over onder andere de inhoud van en verantwoordelijkheden rondom de MDO’s en gedragsspreekuren.

In 2022 zijn de cliëntvertrouwenspersonen (CVP’s) rondom de Wet zorg en dwang beter gepositioneerd binnen Sensire. De meeste locaties zijn bezocht en er is een structurele afstemming met de Wzd-functionarissen, waarin zij hun bevindingen uitwisselen. Echter, door personeelswisselingen op locaties en de grootte van de organisatie, dienen zowel Sensire als de CVP’s meer maatregelen te nemen om de bekendheid te vergroten omdat de CVP’s nog weinig worden geraadpleegd door bewoners en naasten.

Een belangrijk onderdeel van de Wzd is om te reflecteren op en te leren van de toepassing van onvrijwillige zorg en hoe je als organisatie omgaat met vrijheid en veiligheid. Deze reflectie, waarbij wij ons laten ondersteunen door data, vindt binnen Sensire doorlopend plaats. De belangrijkste bevindingen zijn hieronder weergegeven. De volledige analyse over onvrijwillige zorg in 2022 is terug te vinden in Bijlage 1. 

Kernteam Vrijheid & Veiligheid

Begin 2022 zijn de opbrengsten en tijdsinvestering van het, toen nog, kernteam Wzd afgewogen. Vanuit hier is besloten om een efficiëntere overlegstructuur te kiezen. Er is een scheiding tussen de klantlijnen Wonen met Zorg (WmZ), Behandeling & Revalidatie (B&R) en Zorgt Thuis (ZT) gekomen, wat erin heeft geresulteerd dat er twee keer per jaar een WmZ/B&R kernteam Vrijheid & Veiligheid is en twee keer per jaar een breed afstemmingsoverleg waarbij ZT ook aansluit. De nieuwe naam van het kernteam is gekozen omdat onvrijwillige zorg slechts een onderdeel is van vrijheid en veiligheid voor de bewoners en we dit ook breder trekken dan de wetgeving. Daarnaast zijn er diverse werkgroepen ontstaan die zich hebben beziggehouden met de herziening van processen en dataverzameling voor aanleveringen aan externen. Het kernteam is en wordt gebruikt voor terugkoppeling en koersbepaling.

Reflecteren en leren

In het laatste halfjaar van 2022 is een top drie van locaties naar voren gekomen naar aanleiding van een meting eind november (1 locatie met weinig registraties, 1 locatie met veel registraties en 1 locatie waar een verbeterplan loopt). De uitkomsten van de uitgevoerde audits (begin 2023) op deze locaties dragen bij aan locatiespecifieke verbeteracties. De kwantitatieve analyse op basis van verschillende indicatoren op afdelingsniveau, is begin 2023 bewerkstelligd en zal in de loop van het eerste halfjaar van 2023 worden besproken om daar vervolgens gericht acties op uit te zetten.

Vorm van onvrijwillige zorg

In het eerste half jaar van 2022 (1-2022) hebben 153 unieke bewoners onvrijwillige zorg ontvangen en in het tweede halfjaar (2-2022) 152, waarbij respectievelijk 238 en 226 unieke vormen van onvrijwillige zorg zijn ingezet. De meeste maatregelen in het tweede halfjaar van 2022 hadden betrekking op het buiten de richtlijnen toedienen van medicatie (55%, wat een toename van 14% is ten opzichte van 1-2022). Beperking van de bewegingsruimte is daarna de grootste met een inzetpercentage van 24% in 1-2022, maar waarbij we wel in de afgelopen anderhalf jaar een dalende trend zien met 20% in periode 2-2022.

Er zijn weinig tot geen maatregelen geregistreerd in de categorieën beperking in gebruik communicatiemiddelen, insluiten (in een afzonderingsruimte), onderzoek aan kleding of lichaam, onderzoek van woon/verblijfsruimte, toepassing overige toezichthoudende domotica en verrichten medische controles of andere medische handelingen en therapeutische maatregelen. In 2022 zijn de maatregelen gerubriceerd en opgenomen in het stappenplan.

Terugdringen vrijheidsbeperking op locatieniveau

Verschillen in de inzet van onvrijwillige zorg tussen afdelingen en locaties zijn meerledig. Enerzijds zijn dit factoren waar wij invloed hebben: het niveau van de scholing, de bekendheid met de afgesproken rollen en processen, de bezetting van de afdeling (personeelswisselingen) en of de behandelend arts/VS betrokken is op het thema, bijvoorbeeld vanuit de rol als Wzd-functionaris. Anderzijds zijn er factoren waar wij geen invloed op hebben: welke doelgroep men woont, de al meegebrachte ervarenheid en affiniteit van de medewerker in een team op dit thema, en de de (constante) aandacht van de coördinerend (cluster) verpleegkundige op dit thema.

Logischerwijs is de inzet van onvrijwillige zorg op specialistische PG afdelingen het hoogst. Er wordt inmiddels een breed scala aan acties uitgezet om vrijheidsbeperking terug te dringen binnen de organisatie:

• opleiding en scholing voor en in teams, indien mogelijk klinische lessen op afdeling, constante aandacht voor proces probleemgedrag;
• scholing in de vorm van “u woont nu hier”;
• scholing over dementie, delier, gedragsproblemen;
• informatie via sociaal intranet;
• bekend maken van de alternatievenbundel en onder de aandacht houden;
• toegang tot documenten, processen en andere relevantie informatie via het Kennisplein van Sensire;
• implementatie / toepassen van gedragsspreekuren;
• organiseren van MDO (ook op locatie zonder behandeling);
• de inzet psychosociale interventies als muziektherapie;
• de inzet (gz)psychologen en ouderenpsychiaters.

Je ziet dat in 2022 meer onvrijwillige zorg geregistreerd werd dan in 2021 en naar verwachting zal dit nog wel verder oplopen in 2023 doordat er steeds vaker (volledig) wordt gerapporteerd bij een hogere mate van bewustzijn rondom de inzet van onvrijwillige zorg. We zijn ons ervan bewust dat de registratie nog niet volledig en juist is en we daarop inzetten middels de voorgenoemde maatregelen en het uitvoeren van audits. Er zijn veel concrete voorbeelden waar wij als organisatie tegenaan lopen, als het gaat om de vraag of er volledig gerapporteerd wordt. Meer registratie kan betekenen dat er meer bewustzijn is bij een team, maar we kunnen ons ook afvragen of er op deze locaties goed genoeg naar alternatieven wordt gekeken. Daarnaast speelt het langer thuis wonen een rol hierin: mensen komen bij ons wonen met multi-morbiditeit, waardoor zorg steeds zwaarder en complexer wordt. Dit betekent dat bewoners komen wonen met soms al langer bestaand probleem gedrag wat lastiger te beïnvloeden is.

Locatie de Boomgaard in Doetinchem biedt een gespecialiseerde (tijdelijke) woonomgeving aan mensen met (ernstige) gedragsproblemen bij dementie. De zorgteams van deze locatie zijn experts op het gebied van gedragsproblematiek. Deze kennis wordt ook ingezet op andere afdelingen binnen Sensire waar nodig. Zo zien we dat de medewerkers van de Boomgaard in 2022 steeds vaker in consult zijn geroepen door andere locaties. Locatie de Boomgaard beschikt tevens over een IBS opnamemogelijkheid, evenals de locatie Hofpoort in Zutphen. In 2022 telde Sensire in totaal 30 IBS opnamen op deze locaties, waarvan voor 16 bewoners onvrijwillige zorg is geregistreerd. Er waren 31 RM opnamen waarvan voor 20 bewoners onvrijwillige zorg geregistreerd is.

Naast de vrijheid en veiligheid van onze bewoners op de diverse locaties, wordt er in de gehele organisatie meegedacht over en doorontwikkeld op dit thema. Sensire neemt daarom ook deel aan de regionale werkgroep ambulante Wzd in de Achterhoek, waarbij er een procesbeschrijving Wzd in de ambulante setting is ontstaan.

Ruimte voor dementie

Al enkele jaren zet Sensire zich in voor ‘Ruimte voor dementie’, waarbij we de bewoner zo veel mogelijk vrijheid kunnen bieden. Er is een projectplan en draaiboek geschreven rondom het proces ‘openen van de deuren voor mensen met dementie’. Elke locatie kan hiermee werken en zijn eigen invulling aangeven. Het is namelijk van groot belang, blijkt uit ervaring, dat elke locatie zijn eigen proces doormaakt. Ruimte voor dementie gaat natuurlijk verder dan ‘de deuren open’: het welbevinden op de locatie, maakt dat een bewoner zich thuis voelt en er graag verblijft.

In gesprek gaan met medewerkers, naasten, de buurt en bewoners zelf is hierbij essentieel. Elke locatie heeft zijn eigen uitdagingen qua fysieke omgeving. In Zeddam is in mei 2022 de locatie open gegaan. Hoewel we als doel hadden om in 2022 nog meer deuren te openen op locaties, is dit proces wat gestagneerd. Wel hebben de clusters het in hun eigen clusterjaarplan opgenomen en is er begin 2023 een tijdlijn gekomen waarin locaties kunnen aangeven wanneer zij open gaan. Voor het daadwerkelijk openen van de deuren is een grote cultuurverandering nodig waarbij angst en verantwoordelijkheid een grote rol spelen. Het openen van de deuren vraagt om een verandering in mindset van alle betrokkenen rondom onze bewoners. Daarom worden er bijeenkomsten georganiseerd om collega’s, naasten en de buurt te informeren.

Conclusie

Ondanks het harde werk van de afgelopen jaren en de positieve ontwikkelingen die we hebben doorgemaakt op dit thema, zien we ook dat we ‘verdwalen’ in de hoeveelheid registratie, administratie en complexiteit van de Wet zorg en dwang, zowel bij WmZ als ZT. Ondanks dat wordt er zowel op organisatie- als locatieniveau op diverse manieren gewerkt om de vrijheid en veiligheid van onze bewoners en klanten te kunnen waarborgen. De grote hoeveelheid en verscheidenheid aan locaties en de complexiteit van de wet bij Zorg Thuis, maakt dat we vaak voor een uitdaging staan en maatwerk hier op zijn plek is. Daarnaast zien we dat de kwantitatieve data steeds meer ondersteunend zijn aan de zorg- en medisch professionals en zij mede op die manier kunnen sturen op dit thema en gericht de dialoog op de locaties aan kunnen gaan. Naar aanleiding van deze analyse zullen in het kernteam Vrijheid & Veiligheid, in samenwerking met de medezeggenschapsraden, doelstellingen worden geformuleerd. In 2023 zetten we onze koers voort om op die manier onze visie op vrijheid en veiligheid in het oog te houden.

Hygiëne en Infectiepreventie

Sensire kent een Infectie Preventie Commissie (IPC) die vier keer per jaar bij elkaar komt. De commissie bestaat uit een multidisciplinair team om beleid te maken op infectiepreventie. Ook de DIP’ers van de ziekenhuizen waar Sensire het meest mee in contact staat (Gelre Ziekenhuis en Slingeland Ziekenhuis) maken bij toerbeurt deel uit van de IPC. Tweejaarlijks wordt de landelijke STIP-trofee uitgereikt. Dit is een prijs voor het beste idee wat betreft infectiepreventie binnen zorgorganisaties. Dit jaar had Sensire de implementatie van de kaartenwaaier "Eerste hulp bij schoonmaken" als nominatie ingestuurd en is hiermee de winnaar geworden van de STIP-trofee. De cheque wordt besteed om extra kaartenwaaiers te laten maken.

Monitoring

Naast de verplichte en keuze kwaliteitsindicatoren besteedt Sensire binnen Wonen met Zorg ook veel aandacht aan hygiëne en infectiepreventie. De aandachtsvelders hygiëne in de teams spelen hierin een belangrijke rol. Voor de nieuwe aandachtsvelders in de teams is er weer een basisscholing georganiseerd en voor de overige aandachtsvelders een themamiddag om de kennis op te halen en thema’s te bespreken die spelen in de teams. Cruciaal is de ondersteuning door de coördinerend verpleegkundige om de rol als aandachtsvelder in het team goed op te kunnen pakken. Monitoring zoals in 2021 heeft zich in 2022 voortgezet waarbij veel acties nog in teken van corona stonden.

Om de kwaliteit van infectiepreventie te waarborgen is er een proces beschreven voor het afnemen van periodieke infectiepreventie audits en een format ontwikkeld zodat in alle teams op dezelfde wijze wordt geaudit. In 2022 hebben er drie audits plaatsgevonden.

Corona

Naast de reguliere IPC is er het afgelopen jaar twee wekelijks overleg geweest met de verschillende disciplines en klantlijnen in het kernteam corona. De maatregelen van het RIVM, Actiz en Verenso werden, en worden nog steeds, hierin geraadpleegd om de kwaliteit van zorg te kunnen waarborgen en tegelijkertijd de ruimte voor persoonlijk contact op te zoeken. Sensire maakt in nauwe afstemming met de cliëntenraad keuzes in de wijze waarop het landelijk beleid wordt uitgevoerd, de balans zoekend tussen vrijheid/contact en veiligheid, om te komen tot een goede afweging tussen de risico’s en kwaliteit van leven van de bewoners. Hierin heeft Sensire een eigen koers verkent in afwijking van landelijk test- en beschermingsbeleid en hierdoor keuzes gemaakt die afwijken van landelijk beleid.